Lymfoedeem kan een ernstige, medische aandoening zijn. Het kenmerkt zich door een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel als gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht. Gelukkig kan therapie een goede uitkomst bieden.
Lymfoedeem ontstaat op het moment dat de lymfevaten onvoldoende in staat zijn het vocht uit de weefsels af te voeren. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er te veel vocht wordt aangemaakt in de weefsels.
Ook kan het zijn dat de afvoer van het lymfevocht is belemmerd, bijvoorbeeld omdat de vaten en/of klieren niet goed (meer) werken of zelfs helemaal afwezig zijn. Er bestaat primair en secundair lymfoedeem.
Bij primair lymfoedeem is er sprake van een aangeboren probleem met de lymfevaten en/of lymfeklieren; ze werken niet goed of zijn niet goed aangelegd. Aangezien het een aangeboren probleem is, kan er bij de geboorte al sprake zijn van gezwollen lichaamsdelen.
In tegenstelling tot primair is secundair lymfoedeem geen aangeboren probleem. Het ontstaat door invloeden van buitenaf of ziektes.
Beginnende klachten geven een moe en zwaar gevoel in uw arm of been, waarbij ook tintelingen kunnen voorkomen. Sommige mensen ervaren een afknellend gevoel. In enkele gevallen kan een acute zwelling van uw ledemaat optreden, inclusief de hand of de voet.
Bij lymfoedeem heeft u een verhoogd risico op wondroos (erysipelas), huidklachten en gewrichtsklachten. Bij al deze symptomen is het van belang dat u actie onderneemt om verdere toename te voorkomen.
Lichamelijk onderzoek. De diagnose is doorgaans eenvoudig door dermatologen te stellen. Uw arts zal beoordelen of de zwelling van het aangedane lichaamsdeel daadwerkelijk veroorzaakt wordt door oedeem.
Lymscintigrafie. In sommige gevallen is de diagnose lastiger te stellen en zal uw arts besluiten tot het verrichten van een lymfescintigrafie. Hierbij wordt met behulp van een radioactieve stof een gedetailleerd beeld gevormd van (het functioneren) van uw lymfatisch systeem.
Duplexonderzoek. Mocht er daadwerkelijk sprake zijn van lymfoedeem, dan dient de onderliggende oorzaak achterhaald te worden. In sommige gevallen is hiervoor aanvullend onderzoek nodig.
Een duplexonderzoek (combinatie van echografie en doppleronderzoek) kan bijvoorbeeld uitwijzen of het oedeem in de benen veroorzaakt wordt door slecht functionerende aders.
Bij de behandeling zijn er verschillende therapieën die gelijktijdig of apart van elkaar toegepast kunnen worden om zoveel mogelijk afname van oedeem te bereiken. De behandeling bestaat uit twee fases: de ontstuwingsfase en de onderhoudsfase:
Tijdens de ontstuwingsfase ligt de nadruk op het snel bereiken van volumevermindering, of te wel het zo snel mogelijk wegwerken van de vochtophopingen. Dit gebeurt met complexe fysische ontstuwingstherapie. Binnen deze fase bestaat de behandeling:
De ontstuwingsfase duurt zolang er nog volumevermindering te verwachten is. Gemiddeld minimaal enkele weken, waarbij er meerdere malen per week behandeld zal worden. Deze fase wordt uiteindelijk afgesloten met het aanmeten en gaan dragen van één of meerdere therapeutisch elastische kousen.
In de onderhoudsfase is er geen volumevermindering meer te verwachten. De behandelingen zijn minder vaak nodig en de nadruk ligt op het stabiel houden en het voorkomen van complicaties.
Binnen deze fase ligt de nadruk op zelfmanagement en het naleven van de leefregels, waaronder het consequent dragen van de therapeutisch elastische kous(en), zelfmassage, huidverzorging, oefeningen doen en het vermijden van belastende activiteiten.
Hoe vaak u behandelt moet worden binnen deze fase is afhankelijk van de mate waarin het lymfoedeem stabiel blijft. Uw huidtherapeut zal tijdens de afspraken manuele lymfedrainage uitvoeren, eventuele vragen beantwoorden en de therapeutisch elastische kous(en) controleren op rek en pasvorm.
De onderhoudsfase duurt voor iedereen, ongeacht de oorzaak, vaak de rest van het leven. Hieronder worden de verschillende behandelingen toegelicht.
Ambulante compressietherapie is een combinatie van zwachtelen en bewegen. Zwachtelen, in combinatie met de juiste beweging, zorgt ervoor dat het vocht en daarmee ook de druk in de arm of het been afneemt, waardoor u meestal ook minder pijn zult hebben.
Bij deze behandeling worden de oppervlakkig gelegen lymfevaatjes in de huid handmatig aangezet tot extra vochtopname. Dit zorgt naast het zwachtelen voor afvoer van lymfevocht. Manuele lymfedrainage wordt volgens een specifiek omschreven methode uitgevoerd.
Een Lympha Press, ook wel ‘drukgolfapparaat’ genoemd, kan als een aanvullende behandeling worden ingezet om het vocht in de arm of het been en eventueel de hand of voet te verminderen.
Hierbij krijgt u een manchet om de arm of het been, die een bepaalde druk uitoefent. Dit zorgt er voor dat het vocht, wat uw lymfevaatjes niet meer voldoende zelfstandig afvoeren, voor een groot deel als het ware mechanisch afvoert.
Wanneer blijkt dat de maximaal te verwachte volumeafname van het lymfoedeem is bereikt, krijgt u een therapeutisch elastische kous aangemeten. Deze dient elke dag gedragen te worden om de behaalde volumevermindering te kunnen behouden.
Dit is een techniek die gebruikt wordt als aanvulling op de manuele lymfedrainage. Deze tape is speciaal ontworpen voor lymfoedeem. De tape zorgt ervoor dat een gebied wat moeilijk te zwachtelen is, toch goed kan worden behandelt (bijvoorbeeld het gezicht, de hals of de schouder).
1. Goede huidverzorging.
Smeer uw huid geregeld in met een zalf of een vette crème. Voorkom insectenbeten en wondjes. Onthaar uw benen en oksels bij voorkeur met crèmes in plaats van scheermesjes, voorkom het lopen op blote voeten en pas op met prikken, snijden en branden.
Mocht u onverhoopt toch een wondje opmerken, maak dit dan schoon met desinfectiemiddel en plak het zorgvuldig af met een pleister.
2. Voldoende lichaamsbeweging en voorkomen van overgewicht.
Bewegen stimuleert de afvloed van bloed en lymfevocht uit het aangedane lichaamsdeel.
Bovendien kan het helpen om, in het geval van overgewicht, gewicht te verliezen. Mensen met overgewicht lopen meer risico.
Wanneer uw arm of uw been rood verkleurt en daarbij koorts ontwikkeld, is het van groot belang contact op te nemen met uw arts. Hetzelfde geldt als u aan uw door lymfoedeem getroffen lichaamsdeel een kneuzing of verstuiking oploopt.
Als u eenmaal lymfoedeem heeft ontwikkeld, komt u eigenlijk nooit echt vanaf. In sommige gevallen is de oorzaak te behandelen, zoals overgewicht of te weinig bewegen. Maar het kan sterk verminderen door deze oorzaken goed aan te pakken.
In de meeste gevallen dienen patiënten de elastische kousen levenslang te blijven dragen. Hiermee kunnen de klachten tot een minimum beperkt worden.
Je hebt kans op lymfoedeem als er door de behandeling van kanker lymfeklieren verwijderd of beschadigd zijn.
Er is ook meer kans als de tumor of uitzaaiingen tegen de lymfevaten aandrukken. Het lymfestelsel kan dan niet goed meer werken.
Had je al klachten, dan kan het door kanker of de behandeling van kanker erger worden. Ook kunnen er nieuwe klachten ontstaan.
Kanker en de behandeling daarvan kunnen een verhoogd risico geven. Voorbeelden van kankersoorten waarbij dit het geval is:
